«Мұғалімнің іс-әрекеті – бала тұлғасына жол» доклад

Тақырыбы: «Мұғалімнің іс-әрекеті – бала тұлғасына жол»

           Елбасы мемлекет тағдырымен ұрпақ тағдырын қатар қою арқылы мелекетіміздің бүгінгі стратегиясы – өз жерін, елін сүйетін адамгершілік қуаты мол, ата- бабаның әдет ғұрпымен салт –дәстүрін бойына сіңірген парасатты, өз ойын еркін жеткізе алатын дарынды, білімді салауатты ғылыми жұмыстарға бейім тұлғаны тәрбиелеу мәселесін алға тартып « Елімізді 2030 жылы барысқа айналдыратын күш мектеп партасында отырған оқушылар мен 15-20 жас аралығындағы жастар» деген.

 Мұғалімнің сөзі, жүріс - тұрысы,өзін - өзі ұстауы, мәдениеттілігі әрдайым бала үшін үлгі болып табылады. Жасөсперімдер үшін мұғалімнің рухани дүниесі өздеріне деген қөзқарасы маңызды рөл атқарады. Қазіргі қоғам мұғалімнің оқушыға өз іс- әрекетінің субъектісі деп қарау қажеттілігін талап еткенімен, мұғалімдер де соған жетуді көздегенімен нақты оқу үрдісінде оны толық жүзеге асыра бермейтіні жиі байқалады .

Мұғалімнің бойында төрт қарым – қатынас әдебі прициптерінің болуы қажет: Үнемі жылы шырай таныту: Мұғалімнің әрбір сөзі оның көңіл күйі білдіреді. Мұғалімнің жылы шырай танытуы оның сөйлеген сөзінен, дауыс ырғағынан,қимыл- қозғалысынан көрінеді. Үнемі мадақтап отыру: баланы үнемі мақтап, оның әрбір іс- әрекетіне көңіл бөлу, баланың рухани өсуіне жақсы әсер етеді. Бала өзіне сеніп тапсырған әрбір іске сеніммен кірісіп өзінің қабілетін толық ашуға ұмтылады. Үлкендер қолдап отырғанда балалар өздерінің білімдерін бұрынғыдан да табысты іске асырады. Мақтау балаға қанат бітіріп қабілеті мен мүмкіншілігін арттырады. Мақтау балаға білім беру мінезін тәрбиелеу жолындағы ең маңызды кілт болып табылады. Ынтымақтастық: мұғалім 45 минутта оқушыларға сабағын қызықты өткізе білсе, оқушы сол мұғалімнің сабағына жақсы дайындалып келеді. Егер мұғалім сабағін дұрыс ұйымдастыра алмаса, оқушыларға қалай болса солай сөйлесе, орынсыз балғаттай берсе,оқушымен тіл табыса алмаса, сабақ үстінде әртүрлі сылтаумен сабақ өтілмесе, мұғалімнің оқушы алдында беделі төмендеп оқушыны сабағына қызықтыра алмайды. Сондықтан ынтымақтастық мұғалімнің негізгі құралы. Оқытумен тәрбиелеу үрдісі. Білім берудегі негізгі мақсат балаларды зерделі де өнегелі адам болып өсуіне тәрбиелеу. Біліммен қатар оларға адамгершілік негіздерімен өнегелі принциптерін бағалап, өздеріне таңдауына жол беру керек. Балаларды өз ойларын,өз пікрлерін,өз сезімдерін дәл айтып беруге үйрету қажет. Сонда ғана олар басқалардың көңіл куйін бөлісе алады. Өзіне сенімді, өз сезімдерін шын айта алады, дұрыс пікірлерін айтып басқаларға көмектесе алады.

Елбасымыз Н.Назарбаев: « Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелер міндет ауыр ».

Мұғалімнің бір ғана сыры – оның мамандығы. Бұл дүниеде теңдесі жоқ мамандық тек мұғалімге ғана лайық. Сондықтан ұстаз адам – кәсіби мамандығына құштар, оны жан - тәнімен сүйетін, барлық өмірін соған арнауы тиіс. Олай болса, мұғалім еңбегінің сан қырлылығы осыдан өрбиді. Мұғалім адамның өз пәнін терең меңгеруі оның ең алғашқы қыры, кәсіби шеберлілігінің үздіксіз ұштай,шыңдай түсуі екінші қыры болмақ. Үшінші қыры - мұғалімнің тілді меңгеруі – тіл шеберлігі. Сөзді жетесіне жеткізе сөйлей білудің өзі – өнер. Себебі, тіл – тәрбие құралы. Төртінші қыры – байқағыштық сезімі – көрегендігі. Бесінші қыры – әр жүректі білім шұғыласымен нұрландырудың ең тиімді, ең төте жолын таба білетін жасампаздығы. Алтыншы қыры – жан- жақты дарындылығы. Жетінші қыры - үздіксіз, тынымсыз ізденімпаздығы. Сегізінші қыры – үлгі - өнегесі, мұғалім мәдениеті немесе педагогикалық әдеп – этикасы деуге болады. Себебі, мұғалімнің келбеті – сыртқы мәдениеті, қарым – қатынасы, өзін - өзі басқаруы, бақылауы,сөйлеу мәдениеті, үздіксіз жаңарып, өзгеріп, үнемі жаңа сипатқа ие болып отыруы мұғалімдік мамандықтың ең басты этикалық сапалық белгісі.

Қазақстанның XX ғасырдың белгілі ағартушысы Ж. Аймауытов «Қазіргі қазақ мектебіне қажеттісі – тек білім беруші мұғалім ғана емес,... баланы өмір сүруге үйретуші ұстаз !». А. Байтұрсынов «Қазақ газетінде » ( 1914ж.), «Мектеп керектері » деген мақаласында : «... Ең әуелі мектепке керегі – білімді педагогика, методикадан хабардар оқыта білетін мұғалім ».

Сондықтан оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды қабылдауға даяр, өз әрекетіне өзгеріс енгізе алатын педагогтар ғана бүгінгі қоғамның мүддесі мен әр баланың үдесінен шыға алады. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. Баланың шығармашылық қабілетін қалыптастыру, дамыту бағытындағы іс – әрекетке көшу – заман талабы.

Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысы оның шәкірттерінің бойында жалпы азаматтық құндылықтарды қалыптастыруға негізделеді.Ол төмендегідей құндылықтарды қамтиды: Адамзат - адамгершілік тәрбиесі. Отбасы – баланың бірінші ұжымы, оның тіршілік ортасының табиғилығы, сондықтан қалыпты отбасының пайда болу қажеттілігін тәрбиелеу керек. Еңбек – шығармашылық пен даму қажеттілігіне тәрбиелеу. Білім – шындықты және адам тұлғасын дамыту тәсәлән іздеу, үнемі даму қажеттілігіне тәрбиелеу. Мәдениет - мәдениетке қатыстыру,руханилықты, адамгершілікті және интелектуалдықты үнемі іздестіру қажеттілігін тәрбиелеу. Отан – өз халқының тарихын құрметтеуді тәрбиелеу. Жер – планетарлық ойлауды игеру, әлемнің біртұтас бейнесін жасау, жалпы адамзаттық проблемаларға қалыпты қатынас қалыптастыру. Әлем – тіл табыса білу мен азаматтық бейбіт қарым – қатынасының хал - ахуалын жасау. Сынып жетекшісі – тек қана адамзаттық құндылықтарға үйретіп қана қоймай, сонымен қатар әр баланың бойындағы бейімділігін, табиғи мүмкіндіктерін ашып, сүйіспеншілік, сенім, түсінушілік және достастық хал – ахуалын тудыра білу керек.